Κατάσταση Ανακύκλωσης στην Ελλάδα: Ρεαλιστική Προσέγγιση και Ευθύνες Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ρεαλιστική Προσέγγιση και Ευθύνες Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως ορισμός της "αβλαβής διέλευσης"!

                               Αστερίου Σταμάτης

.Η ανακύκλωση στην Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, με τα ποσοστά να είναι χαμηλά σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι περίπου το 20% των ανακυκλώνονται, ενώ η ΕΕ έχει θέσει στόχο το 50%. 

Η τοπική αυτοδιοίκηση, συμπεριλαμβανομένων των δημάρχων, αντιδημάρχων και δημοτικών συμβουλίων, μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για την ενίσχυση της ανακύκλωσης και τη διαχείριση απορριμμάτων. Ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να ληφθούν, καθώς και πηγές χρηματοδότησης για την υλοποίησή τους.

1. Εκπόνηση Σχεδίου Δράσης
Οι δήμαρχοι και τα δημοτικά συμβούλια φέρουν την ευθύνη να εκπονήσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την ανακύκλωση και τη διαχείριση απορριμμάτων. Το σχέδιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει:

- Καταγραφή Υφιστάμενης Κατάστασης: Αξιολόγηση της υπάρχουσας υποδομής ανακύκλωσης και διαχείρισης απορριμμάτων.

- Συμμετοχή Κοινού: Συμμετοχικές διαδικασίες με πολίτες και επιχειρήσεις για τη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού σχεδίου δράσης.

- Καθορισμός Στόχων: Καθορισμός συγκεκριμένων στόχων για την αύξηση της ανακύκλωσης και τη μείωση των αποβλήτων.

Χρηματοδότηση:

- Ευρωπαϊκά Προγράμματα: Χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το LIFE και το Horizon 2020.

- Κρατική Επιχορήγηση: Αξιοποίηση κρατικών πόρων και επιχορηγήσεων που διατίθενται για περιβαλλοντικά έργα.

2. Βελτίωση Υποδομών Ανακύκλωσης
Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία και αναβάθμιση των υποδομών ανακύκλωσης. Συγκεκριμένα, οι δήμαρχοι και οι αντιδήμαρχοι περιβάλλοντος πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες όπως:

- Αγορά Εξοπλισμού: Επένδυση σε κάδους ανακύκλωσης, ειδικούς κάδους για οργανικά απορρίμματα και εξοπλισμό διαλογής.

- Δημιουργία Κέντρων Ανακύκλωσης: Κατασκευή νέων κέντρων ανακύκλωσης σε στρατηγικές θέσεις.

- Αναβάθμιση Υφιστάμενων Κέντρων: Εκσυγχρονισμός υφιστάμενων εγκαταστάσεων με νέες τεχνολογίες και υποδομές.

Χρηματοδότηση:

- Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία: Χρηματοδότηση μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ESIF).

- Ιδιωτικές Συμπράξεις: Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για την ανάπτυξη και τη διαχείριση υποδομών.

3. Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση
Η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία των προγραμμάτων ανακύκλωσης. Οι δήμαρχοι και τα δημοτικά συμβούλια έχουν την ευθύνη να προωθήσουν:

- Καμπάνιες Ενημέρωσης: Διοργάνωση ενημερωτικών καμπανιών για τους πολίτες σχετικά με τη σημασία της ανακύκλωσης και των ορθών πρακτικών.

- Προγράμματα στα Σχολεία: Εισαγωγή περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία για να ευαισθητοποιηθούν οι νέες γενιές.

- Συνεργασία με ΜΚΟ: Συνεργασία με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις για την προώθηση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης.

Χρηματοδότησης:
- Ευρωπαϊκή Χρηματοδότηση: Προγράμματα όπως το Erasmus+ για εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δραστηριότητες.

- Τοπικοί Πόροι: Χρηματοδότηση μέσω τοπικών προϋπολογισμών και δημοτικών φόρων.

 4. Διαχείριση Ιστορικών Σκουπιδιών
Τα ιστορικά σκουπίδια, δηλαδή τα απορρίμματα που έχουν συσσωρευτεί σε παλαιότερες χωματερές, αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Οι τοπικές αρχές έχουν την ευθύνη να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα μέσω:

- Καταγραφή και Αξιολόγηση: Συστηματική καταγραφή όλων των παλαιών χωματερών και αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου που παρουσιάζουν.
- Ανάσυρση και Ανακύκλωση: Ανάσυρση απορριμμάτων και διαχωρισμός τους για ανακύκλωση ή περαιτέρω επεξεργασία.

- *Πυρόλυση: Χρήση τεχνολογιών πυρόλυσης για την αξιοποίηση των οργανικών αποβλήτων.

Χρηματοδότηση:
- Ευρωπαϊκά Ταμεία: Χρηματοδότηση από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Περιφερειακής Ανάπτυξης (ERDF) και το Ταμείο Συνοχής για την αποκατάσταση και την επαναχρησιμοποίηση χωματερών.

- Εθνικά Προγράμματα: Χρηματοδότηση από εθνικά προγράμματα αποκατάστασης περιβάλλοντος.

Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και Υποχρεώσεις
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θέτει αυστηρούς στόχους για την ανακύκλωση και τη μείωση των αποβλήτων. Η Ελλάδα πρέπει να συμμορφωθεί με τις οδηγίες της ΕΕ, όπως την ανακύκλωση τουλάχιστον του 55% των απορριμμάτων συσκευασίας μέχρι το 2025 και τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 30% έως το 2030. Οι δήμαρχοι και τα δημοτικά συμβούλια πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι τοπικές κοινότητες τηρούν αυτές τις απαιτήσεις για να αποφύγουν σοβαρές κυρώσεις.

Πρόστιμα και Κυρώσεις
Η μη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές κυρώσεις για την Ελλάδα. Τα πρόστιμα που μπορεί να επιβληθούν είναι υψηλά, και η χώρα κινδυνεύει να αντιμετωπίσει αυστηρά οικονομικά μέτρα από την ΕΕ εάν δεν επιτύχει τους στόχους της ανακύκλωσης και της μείωσης αποβλήτων. Οι τοπικές αρχές, μέσω της ενεργής συμμετοχής και της ανάληψης ευθυνών, πρέπει να ηγηθούν της προσπάθειας για τη συμμόρφωση και την προστασία του περιβάλλοντος.

Συμπέρασμα

Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την προώθηση της ανακύκλωσης και τη βελτίωση της διαχείρισης απορριμμάτων. Μέσα από τη συνεργασία με την κεντρική κυβέρνηση, την αξιοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, και την ευαισθητοποίηση του κοινού, μπορεί να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη και η προστασία του περιβάλλοντος. Οι δήμαρχοι, οι αντιδήμαρχοι και τα δημοτικά συμβούλια φέρουν μεγάλη ευθύνη για την υλοποίηση αυτών των αλλαγών και την εξασφάλιση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής για τους πολίτες τους.

Θα ακολουθήσει μια σύντομη γνωριμία με την πυρόλυση σκουπιδιών*, μια μέθοδος που δεν έχει καμία σχέση με την καύση των σκουπιδιών, αλλά δυστυχώς προσπαθήσαμε να "κτυπήσουμε" στου "κουφού την πόρτα" για να μας ακούσουν και δεν μας άκουσε κανείς.

Κανένας δήμαρχος, σε καμία περιοχή, δεν είχε την παραμικρή σχέση με τον ρεαλισμό και το θάρρος να αναλάβει την ευθύνη. Όλοι τους πετούσαν την "καυτή πατάτα" σε άλλους, ενώ υπήρχε μια πραγματική λύση αντί για τα συνηθισμένα «"εξαιρετικά παρθένα λάδια"» ψέματα και υπεκφυγές.

Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε! Οι υπόλοιποι μπορούν να συνεχίσουν να βουλιάζουν στην αδράνειά τους.!

* Η πυρόλυση, μια τεχνολογία θερμικής επεξεργασίας αποβλήτων, εφαρμόζεται ήδη σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Σουηδία και η Πολωνία. Αυτή η μέθοδος προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με την παραδοσιακή καύση, όπως η παραγωγή λιγότερων ρύπων και η δημιουργία χρήσιμων παραπροϊόντων, όπως το βιοάνθρακα και το συνθετικό αέριο  

 Εφαρμογή στην Ελλάδα

Η εγκατάσταση μιας μονάδας πυρόλυσης σε μια κοινότητα με 100.000 κατοίκους μπορεί να προσφέρει σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Σύμφωνα με την εμπειρία άλλων χωρών, τα κυριότερα πλεονεκτήματα είναι:

1. Μείωση Αποβλήτων: Η πυρόλυση μπορεί να μειώσει τον όγκο των αποβλήτων που καταλήγουν σε χωματερές έως και 90%.

2. Παραγωγή Ενέργειας: Τα παραγόμενα αέρια από την πυρόλυση μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή θερμότητας.

3. Παραγωγή Βιοάνθρακα: Ο βιοάνθρακας μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία ως βελτιωτικό εδάφους.

4. Μείωση Ρύπανσης: Η πυρόλυση παράγει λιγότερους ρύπους σε σχέση με την καύση, όπως διοξίνες και φουράνια.

Κόστος και Απόσβεση

Το κόστος κατασκευής μιας μονάδας πυρόλυσης για μια κοινότητα 100.000 κατοίκων μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 10-20 εκατομμυρίων ευρώ, ανάλογα με την τεχνολογία και την κλίμακα της εγκατάστασης. Η απόσβεση της επένδυσης μπορεί να επιτευχθεί σε 5-10 χρόνια, λόγω της εξοικονόμησης πόρων από τη μείωση των αποβλήτων και την παραγωγή ενέργειας.

Χώρος και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Μια μονάδα πυρόλυσης χρειάζεται χώρο περίπου 1-2 στρέμματα για να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει. Οι οσμές μπορούν να ελεγχθούν μέσω σύγχρονων συστημάτων φίλτρανσης αέρα, και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι γενικά μικρότερες σε σχέση με άλλες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων έως και εξαλείψιμες..

 Οφέλη για την Κοινότητα

Για μια κοινότητα με 100.000 κατοίκους, όπως αυτή που περιγράφεται, τα οφέλη μπορεί να περιλαμβάνουν:

- Οικονομικά Οφέλη: Μείωση κόστους διαχείρισης αποβλήτων και πωλήσεις παραγόμενης ενέργειας.

- Περιβαλλοντικά Οφέλη: Μείωση ρύπανσης και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

- Δημιουργία Θέσεων Εργασίας: Νέες θέσεις εργασίας στην εγκατάσταση και συντήρηση της μονάδας.

Η εμπειρία από την εφαρμογή της πυρόλυσης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να είναι μια βιώσιμη λύση για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ενεργειακή αναβάθμιση των κοινοτήτων https://www.mdpi.com/1996-1073/15/2/510.   https://link.springer.com/article/10.1007/s10163-023-01733-5   

Ένα γενικό αποτέλεσμα 

Πολιτικά "Αιχμηρή" Πρόταση για την Υλοποίηση Πυρόλυσης από Δήμους και Επιχειρηματίες

Η ανάγκη για σύγχρονες και αποτελεσματικές λύσεις στη διαχείριση αποβλήτων δεν είναι απλώς περιβαλλοντική επιταγή αλλά και πολιτική ευθύνη. Η υλοποίηση μονάδων πυρόλυσης σε δήμους μπορεί να επιτευχθεί μέσω συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εκμεταλλευόμενοι επιδοτήσεις και προγράμματα χρηματοδότησης όπως ο επενδυτικός νόμος 3908/2011.

Βήματα Υλοποίησης:

1. Χρηματοδότηση και Συμμετοχή
   • Οι δήμοι, οι περιφέρειες και οι ιδιώτες πρέπει να συνεισφέρουν τουλάχιστον το 25% της επένδυσης από ίδια κεφάλαια για να εξασφαλίσουν την επιδότηση.
2. Άδειες και Κανονισμοί
   • Υποβολή αιτήσεων για όλες τις απαραίτητες άδειες από τα αρμόδια υπουργεία.
   • Άδεια παραγωγής και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).
3. Επιχορηγήσεις και Leasing
   • Υποβολή ολοκληρωμένων επιχειρηματικών προτάσεων για επιχορήγηση ή leasing.
4. Χρηματοδότηση Υπόλοιπου Κόστους
   • Εξασφάλιση δανείων για την κάλυψη του υπολοίπου κόστους από τράπεζες.
5. Επιλογή Τεχνολογίας
   • Διοργάνωση διαγωνισμού για την ανεύρεση της κατάλληλης εταιρείας πυρόλυσης που θα αναλάβει την κατασκευή και λειτουργία της μονάδας.

Προκλήσεις για τον Δήμο:

1. Αυτοχρηματοδότηση:
   • Η υποχρέωση για τη χρηματοδότηση του 25% μπορεί να είναι δύσκολη για πολλούς δήμους λόγω περιορισμένων πόρων.
2. Γραφειοκρατία:
   • Οι χρονοβόρες διαδικασίες και η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης συχνά καθυστερούν την πρόοδο τέτοιων έργων.
3. Φόβος και Αναποφασιστικότητα:
   • Ο φόβος για το νέο και η έλλειψη αποφασιστικότητας αποτελούν σοβαρά εμπόδια στην υλοποίηση καινοτόμων έργων.

Για την υπέρβαση αυτών των εμποδίων, οι δήμοι μπορούν να αναθέσουν το έργο σε ειδικευμένες εταιρείες με εμπειρία στη διαχείριση έργων πυρόλυσης και στις διαδικασίες αδειοδότησης.

Ευκαιρίες και Οφέλη:

1. Οικονομικά Οφέλη:
   • Μείωση του κόστους διαχείρισης αποβλήτων και δημιουργία νέων πηγών εσόδων από την πώληση ενέργειας.
2. Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα:
   • Μείωση του όγκου των αποβλήτων που καταλήγουν σε χωματερές και περιορισμός των εκπομπών ρύπων.
3. Δημιουργία Θέσεων Εργασίας:
   • Νέες θέσεις εργασίας στην κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση της μονάδας πυρόλυσης.

Για την πραγματοποίηση αυτών των αλλαγών, απαιτείται πολιτική βούληση, τεχνογνωσία και ρεαλισμός. Οι δήμοι και οι περιφέρειες πρέπει να δείξουν αποφασιστικότητα και ταχύτητα στις διαδικασίες, εκμεταλλευόμενοι τα διαθέσιμα εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα.

Η πυρόλυση αποτελεί μια βιώσιμη και αποδοτική λύση που μπορεί να συμβάλλει στην επίλυση των χρόνιων προβλημάτων διαχείρισης αποβλήτων στη χώρα μας, αρκεί να υπάρξει συντονισμένη δράση και προνοητικότητα από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς​.

Χρειαζόμαστε έναν Διογένη να μας βρει το χαμένο νήμα της παραγωγικής πολιτικής σε όλα τα επίπεδα, μακρυά από την "αβλαβής διέλευση"!