Ενεργειακή κρίση - Μετάβαση στην Οικολογία στην Ελλάδα: Επιτυχίες, Λάθη και Προτάσεις

Αστερίου Σταμάτης

Η κρίση στις τιμές του ηλεκτρισμού που ξεκίνησε στα μέσα του 2021 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ανέδειξε τα προβλήματα του συστήματος λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού, γνωστό ως Μοντέλο Στόχος (Target Model). Αυτό το σύστημα, επιβεβλημένο από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, βασίζεται σε τρεις πυλώνες: δημοπρασίες μέσω χρηματιστηρίων ενέργειας, ηλεκτρικές διασυνδέσεις μεταξύ χωρών και διασυνδεδεμένες αγορές σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η σύζευξη των αγορών, η οποία θεωρητικά θα εξισορροπούσε τις τιμές, δημιούργησε προκλήσεις για την Ελλάδα. Από τον Δεκέμβριο του 2020, η ελληνική αγορά συζευγμένη με την ιταλική αγορά (μια από τις ακριβότερες στην Ευρώπη) αντιμετωπίζει υψηλότερες τιμές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην απολαμβάνει τα πλήρη οφέλη των φθηνότερων εθνικών τιμών, ενώ αντίστοιχες καταστάσεις παρατηρούνται και σε χώρες όπως η Γαλλία, Ελβετία, Αυστρία και Κροατία.

Η ιδιωτικοποίηση της αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε δύο κύριες φάσεις:

1. 2000-2010: Λειτουργία ιδιωτικών μονάδων φυσικού αερίου.
2. 2010 μέχρι σήμερα: Εγκατάσταση ιδιωτικών μονάδων ΑΠΕ (αιολικά και φωτοβολταϊκά) και περαιτέρω ανάπτυξη ιδιωτικών μονάδων φυσικού αερίου.

Αυτές οι φάσεις σκόπευαν στη μείωση της εξάρτησης από λιγνίτη, ωστόσο οδήγησαν σε αύξηση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που διαπραγματεύεται στο Χρηματιστήριο Ενέργειας το 100% της ημερήσιας ηλεκτροπαραγωγής, σε αντίθεση με την Πολωνία, η οποία διακινεί το 99% εκτός χρηματιστηρίου σε χαμηλότερες τιμές.

Πολιτικά Λάθη και Συμφέροντα

Η μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ήταν μια απαραίτητη κίνηση, αλλά συνοδεύτηκε από τραγικά πολιτικά λάθη και συμφέροντα που έπληξαν το ενεργειακό μίγμα της χώρας. Η προώθηση των ΑΠΕ, κυρίως των αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων, πολλές φορές έγινε χωρίς τον απαραίτητο σχεδιασμό και συντονισμό. Έτσι, υπήρξαν περιπτώσεις όπου οι αποφάσεις ελήφθησαν υπό την επιρροή μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων, παραβλέποντας τις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες της χώρας.

Η απότομη στροφή από τις λιγνιτικές μονάδες στις ΑΠΕ έγινε χωρίς να έχει εξασφαλιστεί επαρκής αποθήκευση ενέργειας ή εφεδρικές λύσεις για την κάλυψη της ζήτησης σε περιόδους χαμηλής παραγωγής από τις ΑΠΕ. Αυτό οδήγησε σε αυξήσεις τιμών και σε αστάθεια στο σύστημα ηλεκτροδότησης. Επίσης, η βιαστική απολιγνιτοποίηση, ενώ ήταν οικολογικά απαραίτητη, δεν συνοδεύτηκε από επαρκή μέτρα στήριξης των περιοχών και των εργαζομένων που εξαρτώνταν από τον λιγνίτη.

Πρακτικές Λύσεις για την Οικονομία και τον Λαό

1. Διαφοροποίηση του Ενεργειακού Μίγματος: Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σε ένα μίγμα ενεργειακών πηγών που συνδυάζει ΑΠΕ με άλλες πηγές, όπως φυσικό αέριο και υδροηλεκτρικά έργα. Αυτό θα μειώσει την εξάρτηση από τις ακριβές αγορές και θα διασφαλίσει σταθερότητα στις τιμές.

2. Ενίσχυση των Υποδομών: Η ανάπτυξη νέων υποδομών για την αποθήκευση ενέργειας, όπως συστήματα μπαταριών και υδροηλεκτρικών έργων αντλησιοταμίευσης, θα επιτρέψει την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας από ΑΠΕ και τη χρήση της όταν η ζήτηση είναι υψηλή. Σήμερα πολλές φορές η πλεονάζον ενέργεια από τις ΑΠΕ απορρίπτεται, χωρίς την πρόβλεψη κινήτρων κατανάλωσης για τις συγκεκριμένες ώρες κατανάλωσης τουλάχιστον επαγγελματικά (δηλ. ανάπτυξη - όπου η χρονική πρόβλεψη της πλεονάζουσας ενέργειας μπορεί να εφικτή βάση των προγνωστικών καιρικών συνθηκών και εγκαταστημένων υποδομών).

3. Αναδιαμόρφωση της Νομοθεσίας: Η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου ώστε να επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στην εθνική αγορά ενέργειας και να μειώνει την εξάρτηση από το χρηματιστήριο ενέργειας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των τιμών.

4. Προστασία των Καταναλωτών: Η θέσπιση μέτρων για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών από τις αυξήσεις τιμών, όπως επιδοτήσεις ή κοινωνικά τιμολόγια, θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων - δωρεάν παροχής της πλεονάζουσας ενέργειας.

5. Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση: Η ενημέρωση του κοινού για την εξοικονόμηση ενέργειας και την αποδοτική χρήση της μπορεί να συμβάλει στη μείωση της ζήτησης και στη σταθεροποίηση των τιμών.

Η μετάβαση στην οικολογία είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να γίνει με προσοχή και στρατηγική ώστε να ωφεληθεί η οικονομία και ο λαός. Η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να διαμορφώσει ένα βιώσιμο ενεργειακό μέλλον, αξιοποιώντας τόσο τις φυσικές της πηγές όσο και τις σύγχρονες τεχνολογικές λύσεις.

Σήμερα...

Η εκλογική αποχή των πολιτών η ρεαλιστική ανυπαρξία παρεμβάσεων στις πρόσφατες Ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024 των Πράσινων κινημάτων στην Ελλάδα και η αποδυνάμωση των Ευρωπαϊκών ανάλογων κινημάτων χωρίς προσαρμογή στο σήμερα θα επιφέρει τραγικές συνέπειες στους πιο αδύναμους οικονομικά πολίτες...

Μια τεχνοκρατική ματιά.. από ίδια αφετηρία αλλά σε σκληρό Rocκ!

Αιτίες της Κρίσης

1. Αύξηση των Τιμών Φυσικού Αερίου: Οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν ραγδαία, φτάνοντας σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τον Αύγουστο του 2022. Αυτό οφειλόταν κυρίως στη μείωση των προμηθειών από τη Ρωσία, ως αποτέλεσμα των γεωπολιτικών εντάσεων και των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η μείωση της προσφοράς οδήγησε σε αυξήσεις των τιμών σε ολόκληρη την Ευρώπη (Energy).
2. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα επίσης συνέβαλαν στην κρίση. Παρά τη μακροπρόθεσμη θετική τους συμβολή στη μείωση της κλιματικής αλλαγής, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ευάλωτες σε βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις, όπως η μεταβλητότητα της ηλιακής και αιολικής ενέργειας ( GTAI – Invest in Germany ).

Λύσεις και Μέτρα

1. Επιδοτήσεις και Πλαφόν Τιμών: Χώρες όπως η Γερμανία εισήγαγαν πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας για να ανακουφίσουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Το γερμανικό σχέδιο περιλάμβανε επιδοτήσεις που χρηματοδοτήθηκαν από ένα ταμείο 200 δισ. ευρώ, παρέχοντας σημαντική ανακούφιση σε οικιακούς και βιομηχανικούς καταναλωτές ( GTAI – Invest in Germany ).
2. Διεύρυνση των Προμηθειών: Οι χώρες της ΕΕ προσπάθησαν να διαφοροποιήσουν τις πηγές προμηθειών τους, αυξάνοντας τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, και μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία. Αυτό βοήθησε στη σταθεροποίηση της αγοράς και στη μείωση των τιμών το 2023 (Energy).
3. Ανανεώσιμη Ενέργεια και Αποθήκευση: Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας ήταν επίσης κρίσιμες. Η ΕΕ ενίσχυσε τη χρηματοδότηση για έργα ανανεώσιμης ενέργειας και προώθησε πολιτικές που ευνοούν την ταχύτερη ενσωμάτωσή τους στο ενεργειακό δίκτυο ( GTAI – Invest in Germany ).

Ενεργειακή Μετάβαση και Κερδοσκοπία

Υπήρξαν ανησυχίες ότι η ενεργειακή μετάβαση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κερδοσκοπικούς σκοπούς από κυβερνήσεις και ιδιωτικές εταιρείες. Οι αυξήσεις τιμών και η μεταβατική αβεβαιότητα δημιούργησαν ευκαιρίες για κερδοσκοπία στις αγορές ενέργειας, ενώ οι εταιρείες που επενδύουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τεχνολογίες αποθήκευσης αποκόμισαν σημαντικά κέρδη. Παρόλα αυτά, η γενική κατεύθυνση προς την κλιματική ουδετερότητα και την ενεργειακή ανεξαρτησία παραμένει στρατηγικός στόχος για την Ευρώπη.

Συμπερασματικά, η ενεργειακή κρίση της περιόδου 2021-2023 ήταν αποτέλεσμα πολυπαραγοντικών αιτίων, με λύσεις που περιλάμβαναν τόσο βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Αν και υπήρξαν ανησυχίες για κερδοσκοπικές πρακτικές, η ενεργειακή μετάβαση παραμένει κεντρική για τη μείωση της κλιματικής αλλαγής και την εξασφάλιση μιας πιο σταθερής και ανεξάρτητης ενεργειακής υποδομής στην Ευρώπη.

Για να αναλύσουμε τις κατηγορίες περί ''απάτης'' στην οικολογική μετάβαση στην Ελλάδα και τον ενδεχόμενο ρόλο της ως μοχλό κέρδους για ιδιωτικές εταιρείες και κυβερνήσεις, ας εξετάσουμε τα διαθέσιμα δεδομένα και εκθέσεις:

1. Στόχοι της Ενεργειακής Μετάβασης

Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της ΕΕ, έχει δεσμευτεί να ακολουθήσει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, που προβλέπει μείωση των εκπομπών CO2 κατά 55% μέχρι το 2030 και κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Οι στόχοι αυτοί δεν αντανακλούν λάθος σκοπούς, αλλά αντίθετα εντάσσονται στην παγκόσμια προσπάθεια για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά επί των σημερινών συνθηκών δεν είναι εφικτοί!

2. Κέρδος για Ιδιωτικές Εταιρείες και Κυβερνήσεις

Αν και οι εταιρείες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη και διαχείριση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να καταγράφουν κέρδη, αυτό δεν αποτελεί απάτη, αλλά μέρος της οικονομικής λειτουργίας του τομέα. Η παραγωγή ενέργειας, ακόμη και η ανανεώσιμη, απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογία και υποδομή, που μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα οικονομικά οφέλη.

3. Διεθνείς Επιπτώσεις και Πόλεμοι

Οι πόλεμοι και οι διεθνείς συγκρούσεις, όπως στην Ουκρανία και το Ισραήλ, επηρεάζουν την παγκόσμια αγορά ενέργειας, αυξάνοντας την αβεβαιότητα και τις τιμές των ορυκτών καυσίμων, κάτι που μπορεί να επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση προς ανανεώσιμες πηγές. Αυτή η επιτάχυνση μπορεί να φανεί ως ευκαιρία για μείωση εξάρτησης από ασταθείς προμηθευτές και αύξηση ενεργειακής ασφάλειας.

Ως ουσία το μείγμα ατολμίας, ικανότητας και πολιτικού ρεαλισμού λείπει από την πολιτική εξίσωση της εκτελεστικής εξουσίας, που δυστυχώς η άγνοια και η αποχή από τις εκλογές το μεγεθύνουν - συμμέτοχοι όλοι στο αποτέλεσμα.

Περαιτέρω Τεκμηρίωση και Πηγές:

·         Εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Οι εκθέσεις και οι αναλύσεις που διεξάγονται από την ΕΕ παρέχουν λεπτομερή στατιστικά στοιχεία και εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της Πράσινης Συμφωνίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτές οι εκθέσεις είναι διαθέσιμες στον επίσημο ιστότοπο της ΕΕ.

·         Ανεξάρτητες Οικονομικές Αναλύσεις: Οικονομικοί οργανισμοί και ερευνητικά κέντρα, όπως το Bruegel ή το Οxford Institute for Energy Studies, παρέχουν αναλύσεις που εξετάζουν τις επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης από διάφορες πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής αποδοτικότητας και της αγοράς εργασίας.

·         Εθνικά Στατιστικά Στοιχεία και Στρατηγικές: Τα Υπουργεία Ενέργειας και Οικονομικών της Ελλάδας δημοσιεύουν στρατηγικές και αναλύσεις σχετικά με την εφαρμογή της ενεργειακής μετάβασης στην εθνική οικονομία, καθώς και την πρόοδο που έχει σημειωθεί.

·         Διεθνείς Οργανισμοί: Οργανισμοί όπως ο Διεθνής Ενεργειακός Οργανισμός (IEA) και ο Παγκόσμιος Τράπεζα παρέχουν ευρύ φάσμα δεδομένων και αναλύσεων για την επίπτωση της ενεργειακής μετάβασης σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που προκύπτουν.

1.      Με βάση αυτές τις πηγές, η ενεργειακή μετάβαση στην Ελλάδα και γενικότερα δεν θεωρείται απάτη αλλά μια στρατηγική με στόχο τη βιωσιμότητα και τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη, παρά τις προκλήσεις και τις δυνητικές οικονομικές ανακατατάξεις που μπορεί να προκύψουν.
Επίσκεψη στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Μπορείτε να πάτε στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ec.europa.eu).

2.      Αναζήτηση για την Πράσινη Συμφωνία: Στον ιστότοπο, υπάρχει ένα αναλυτικό τμήμα αφιερωμένο στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Από εκεί, μπορείτε να εξερευνήσετε διάφορες εκθέσεις, μελέτες και αναλύσεις που σχετίζονται με τις ενεργειακές πολιτικές και την κλιματική αλλαγή.

3.      Χρήση του EUR-Lex: Αν θέλετε να βρείτε επίσημα έγγραφα, νομοθεσίες, κανονισμούς και εκθέσεις αποτίμησης απόδοσης, το EUR-Lex (eur-lex.europa.eu) είναι η πηγή όπου μπορείτε να αναζητήσετε αυτές τις πληροφορίες.

Σας προτείνουμε την ενεργό συμμετοχή σας ώστε να αξιολογήσετε την αντικειμενικότητα των εκθέσεων, μπορείτε να διαβάσετε κριτικές και αναλύσεις από ανεξάρτητους οργανισμούς ή οικονομικούς αναλυτές που συχνά δημοσιεύονται σε ακαδημαϊκά περιοδικά ή μέσα ενημέρωσης με επιστημονική υπόσταση.